Διπλωμάτης, πολιτικός και λογοτέχνης.Με το συγγραφικό του έργο άσκησε σημαντική επιρροή στη διαμόρφωση της ελληνικής ιδεολογίας των αρχών του εικοστού αιώνα.Ο Ίων Δραγούμης αποτελεί για τους Έλληνες εθνικιστές τον κυριώτερο εκφραστή της εθνικής ιδεολογίαςΚάποια αποσπάσματα από το έργο του αποδεικνύουν γιατί ο Ελληνικός εθνικισμός αποτελεί την γόνιμη σύνθεση μεταξύ πατριωτισμού, πολιτισμού και ελευθεριας.Έλεγε για τον εθνικισμό: "Ο εθνικισμός είναι μορφή ενέργειας. Όλοι λοιπόν οι ενεργητικοί άνθρωποι είναι εθνικιστές, είτε το ξέρουν είτε όχι. Ο διεθνιστής είναι στοιχείο θανάτου για το έθνος του". Κι αν ζούσε σήμερα θα έλεγε στον Φίλη στη Ρεπουση και σε όλους τους άλλους ότι στα σχολεία θα έπρεπε να "φουσκώνουν" τα μυαλά των παιδιών με τον Εθνικισμό τους ώστε να αγαπουν την παράδοση και το Έθνος τους.Την ιστορία τους που είναι το περασμά τους στους αιώνες Να νιώθουν την συνείδηση, την καταγωγή τους και την συνέχεια του εθνικού εγώ τους.Αλλιώς μεταμορφώνεται σε ραγια. "Τι θα πει ραγιάς; Ραγιάς (έλεγε) είναι εκείνος που τρέμει το τούρκο, που είναι σκλάβος του φόβου του. Ο ραγιάς είναι μισός άνθρωπος. Την ραγιαδοσύνη του την ονομάζει αναγκαία φρονιμάδα. Τον κυνηγάς και κρύβεται. Τον δέρνεις και ακόμα σκύβει. Τον σκοτώνεις και σωπαίνει". (Μας θυμίζει κάτι; )
Όταν υπερασπιζόμαστε το συμπαγές του έθνους-γλώσσας-κουλτούρας-θρησκείας στην Ελλάδα, μας αποκαλούν ρατσιστές. Θέλουν να μας πείσουν πως ο λεγόμενος πολυπολιτισμός είναι ιδανικός για να ζήσουν τα παιδιά μας..Αν ήταν εδώ θα μας έλεγε πως "Μόνο εμείς, όσοι νοιώθουμε την δική μας την πατρίδα, μπορούμε να νοιώσουμε και των άλλων τις πατρίδες. Πρώτα πρέπει να νοιώσω τον εαυτό μου καλά, έπειτα καλά το έθνος μου και έτσι φθάνω στην ανθρωπότητα. Όσοι λένε πως είναι κοσμοπολίτες και δεν περνούν από όλα αυτά τα στάδια δεν μπορούν να νοιώσουν την ανθρωπότητα"
Σήμερα συναγωνιστές και συναγωνίστριες,
Ο αγώνας που δίνουμε είναι ακόμη δυσκολότερος από τότε.Διότι στην εποχή του Δραγούμη ο πατριωτισμός ήταν κοινό κτήμα όλων των Ελλήνων και η πολιτική ηγεσία της χώρας μας έδινε τις δυνάμεις στην υπεράσπιση των εθνικών συμφερόντων και των δικαιωμάτων του Ελληνισμού.
Σήμερα κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει και πρέπει ο καθένας μας να αγωνίζεται και να πολεμά από το μετερίζι του σφίγγοντας τα δόντια όπως υποστήριζε κι εκείνος ως το τέλος της ζωής του :
"Ο καθένας πρέπει να φαντάζεται πως αυτός πρέπει να σώσει το έθνος του. Να μην κοιτάζω τι κάνουν οι άλλοι και να φαντάζομαι μόνον πως εγώ έχω το μεγάλο χρέος της σωτηρίας. Δεν είναι εύκολο να πείσεις ένα έθνος. Εγώ βλέπω τόσα πράγματα που πρέπει να γίνουν και όμως οι άλλοι Έλληνες τα βλέπουν αλλιώς. Αν είμαι δυνατός θα τους πείσω "
Εκείνος που με λόγια πυρωμένα από Έθνος και Ελλάδα έλεγε :
“Δουλεύω για τον Ελληνισμό. Δουλεύοντας για τον Ελληνισμό, δουλεύω για τον εαυτό μου. Γιατί μήπως εγώ είμαι διαφορετικός από τον ελληνισμό μου; Δεν δουλεύω για την κυβέρνηση, δουλεύω για τον Ελληνισμό. Άμα συλλογίζομαι την κυβέρνηση πέφτω. Σηκώνομαι όταν νοιώθω τον Ελληνισμό"
Ο ανθρωπος που αφιέρωσε την ζωή του στο Έθνος.Ο ανθρωπος που δεν βολεύτηκε, δεν συμβιβάστηκε :
"Αν μπορούσα να καταστρέψω μόνος μου το κράτος το Ελληνικό, θα το έκανα αμέσως. Τι χρησιμεύει ένα κράτος Ελληνικό, που αντί κάθε άλλη εξωτερική πολιτική, διορίζει προξένους στην Ανατολή και πρέσβεις στη Δύση και τους ξεπροβαδίζει με την μονάκριβη ευχή και οδηγία προσέχετε να μην γεννάτε ζητήματα. Αν το κράτος δεν νοιώθει τι μπορεί και τι πρέπει να κάνει, δεν αξίζει να ζει.
"Ο Ίων Δραγούμης δεν ήταν πολιτικός. Δεν του άρεσε η ψηφοθηρία, ούτε το "αλισβερίσι" στο οποίο οι πολιτικοί ανακατεύονται.Υπηρξε πράγματι ένας πολύ καλός ομιλητής και συζητητής αλλά για τα δεδομένα μιας προσωπικής συζήτησης ή ενός μικρού κύκλου ακροατών. Δεν μπορώ όμως να τον σκεφτώ να αγορεύει μπροστά σε 100.000 κόσμο. Δεν ήταν καν το στιλ του",γράφει ο Γιάννης Μαζης.
Ο Δραγούμης ήταν ένα πλάσμα ανώτερο, προικισμένο από τη φύση με υψηλά πνευματικά και ηθικά χαρίσματα που οι υπόλοιποι από εμάς αδυνατούμε να διανοηθούμε
"Σιχαίνομαι την φρονιμάδα" γράφει.
"Τι χρησιμεύει ένα κράτος ελληνικό, που αντί άλλης εξωτερικής πολιτικής, διορίζει προξένους σε Ανατολή και πρέσβεις στην Δύση, με την μονάκριβη ευχή και οδηγία: Προσέξτε, μην γεννάτε ζητήματα! " Άλλα κράτη αρπάζουν πολιτείες και χώρες και εμείς, και κείνα που είναι δικά μας, δεν τα κρατούμε!
Σας θυμίζει κάτι; Πόσο τραγικά επίκαιρο ε;
Γι αυτούς που πάνε να πολεμήσουν όπως ο Παύλος Μελας και λένε οι άλλοι :""Τι βλάκας να πάει να σκοτωθεί για τους άλλους ;" (σας θυμίζει κάτι;) η γι αυτούς τους "ευαίσθητους" που λένε "Κρίμα στο παληκάρι, πήγε άδικα!" τους αδιάφορους και βολεμένους ο Δραγούμης είναι σαφής και καταγγελτικός: "Σαπίστε εκεί που είστε!"
Γι αυτούς, που έκλαψαν με ένα "Εύγε στο παληκάρι", αυτούς που νιώθουν το χρέος, που μπαίνουν στην φωτιά, τους λίγους και εκλεκτούς πραγματικούς Έλληνες, απευθύνει θεσπέσια προσκλητήρια:
"Έλληνες! Ανοίγεται τώρα, μπροστά στα θολωμένα μάτια σας, στα σκοτισμένα μυαλά σας, δρόμος αληθινός! Δρόμος ζωής και πολέμου! Αν τον θέλετε, πάρτε τον! Τίποτα δεν χαρίζεται, όλα κατακτώνται. Με αγώνα!"
Ο Ίων Δραγούμης απευθύνεται φυσικά στις εκλεκτές μειοψηφίες, που είναι καταδικασμένες να γράφουν την Ιστορία.Πάντα όμως οι λίγοι συμπαρέσυραν τους πολλούς. Και έτσι ζήσαμε, για την ακρίβεια επιζήσαμε, σαν Φυλή και σαν Έθνος..
"Να ξέρετε πως αν τρέξουμε να σώσουμε
την Μακεδονία, η Μακεδονία θα μας σώσει! Θα μας σώσει από την μετριότητα και την ψοφιοσύνη, θα μας λυτρώσει από τον αισχρό ύπνο, θα μας ελευθερώσει. Αν τρέξουμε και σώσουμε την Μακεδονία, εμείς θα σωθούμε!"
Σε αυτή του την ρήση βρισκεται και η πεμπτουσία της πολιτικής κληρονομιάς του Ίωνος Δραγούμη. Δεν είναι απλώς η "Μακεδονία". Χώρος και χρόνος και αίμα και γη. Η Μακεδονία δεν είναι παρά ο προθάλαμος της Ιδέας. Η Ιδέα είναι η μετουσίωση της Μακεδονίας. Η Μακεδονία είναι μόνο η αφορμή. Για να πάμε παραπέρα. Και ψηλότερα. (Κι οι προδότες την πούλησαν)
"Αυτή η χώρα, αυτή η Ιδέα, θέλουν πολλούς ακόμη ήρωες!" Να το εξαίσιο για εμάς προσκλητήριο. Που αφορά εμάς.Δεν αφορά την Μπακογιάννη τον Παπανδρέου.Τον Μητσοτάκη.Δεν αφορά τον Παυλόπουλο και τον Τσίπρα που πούλησαν τα ονόματα.Λένε πως κανένας από εμάς δεν αξίζει να ζει, εάν δεν έχει ανακαλύψει έναν τουλάχιστον λόγο για τον οποίο θα άξιζε να πεθάνει. Ο Παύλος Μελάς βρήκε τον λόγο. Όπως και ο Ίων Δραγούμης. Όπως και ο Γρηγόρης Αυξεντίου. Όπως και ο Σολωμός Σολωμού. Όπως χιλιάδες άλλοι Έλληνες λέει πολύ συγκινητικά ο Σταύρος Καρκαλετσης
Όλα αυτά πλέον αδέλφια παραμένουν επίκαιρα, τώρα που άλλοι στήνουν ανδριάντες του Μεγαλέξανδρου στα Σκόπια ή βολτάρουν με τις φρεγάτες τους στο Αιγαίο.Τώρα που στην Β. Ηπειρο όλα καταπατούνται και κυριαρχεί το μίσος των Αλβανών για εμάς.Όσοι όμως είμαστε "ερωτευμένοι" με την Ελλάδα θα υπερβούμε το ταπεινό για να έχουμε δικαίωμα να κοιτάξουμε κάποτε τα παιδιά μας στα μάτια.
"Τίποτε δεν είναι αδύνατο. Τα δυνατά από τα αδύνατα τα ξεχωρίζει μια ψιλή ψιλή γραμμή. Μα είμαστε τόσο κολλημένοι κάτω στα εύκολα, τόσο μουδιασμένοι που δεν μπορούμε να πηδήξουμε από πάνω από την ψιλή γραμμή.. " όπως λέει ο Ιων στο
" ΜΑΡΤΥΡΩΝ ΚΑΙ ΗΡΩΩΝ ΑΙΜΑ"
Ο Δραγούμης μπαίνει στο αυτοκίνητό του και κατευθύνεται προς την Αθήνα. Στο ύψος των Αμπελοκήπων, τον σταματούν άνδρες της στρατιωτικής φρουράς του Ελευθερίου Βενιζέλου. Επρόκειτο για ενέδρα ανδρών του τότε αρχηγού της Χωροφυλακής, Εμμανουήλ Ζυμβαράκη. Σύμφωνα με τις πληροφορίες που διέρρευσαν, υπήρξαν έντονες διαβουλεύσεις του επικεφαλής του Τάγματος Ασφαλείας, Παύλου Γρυπάρη με τον στενό συνεργάτη του Βενιζέλου, Εμμανουήλ Μπενάκη.Την προηγούμενη ημέρα είχε γίνει στο Παρίσι η απόπειρα δολοφονίας κατά του Βενιζέλου.Πολλοί πίστεψαν ότι ο Βενιζέλος ήταν νεκρός και τα πνεύματα οξύνθηκαν, ζητώντας εκδίκηση. Είχε βεβαίως προηγηθεί ο Διχασμός, και ο Ι. Δραγούμης ήταν μεταξύ των πολιτικών και στρατιωτικών που εξορίστηκαν στην Κορσική και αλλού, από την βενιζελική παράταξη.Βλακώδεις πράξεις αμφότερες.
''Τις ώρες 3 έως 5 το πρωί είναι η ζωή λιγότερη στον κόσμο. Είναι οι ώρες που πεθαίνουν οι περισσότεροι άνθρωποι. Εμένα μ’αρέσει να πεθάνω μεσημέρι''
Ιων
Η δολοφονία έγινε μεσημέρι με τέτοια ψυχραιμία, ώστε οι λίγοι αυτόπτες μάρτυρες θα είχαν την εντύπωση ότι παρακολουθούν γύρισμα κινηματογραφικής ταινίας.Οι δρόμοι, με εξαίρεση ίσως το κέντρο της πόλης, ήταν έρημοι. Το 1920 η Αθήνα είχε πληθυσμό περίπου 425.000 κατοίκους, λίγο περισσότερο από το 1/10 του σημερινού. Η περιοχή της πόλης όπου έγινε η δολοφονία ήταν το τότε προάστιο των Αμπελοκήπων, στο ύψος της σημερινής στάσης ''Ιλίσια''.Οι στρατιώτες αφού εσταμάτησαν, επυροβόλησαν. Ερρίφθησαν περί τους δέκα πυροβολισμούς.Ουδέν πρόσταγμα ηκούσθη.Ο Ίων πέφτει νεκρός. Ο πυροβοληθείς πολίτης κατέπεσεν άπνους, χωρίς να βγάλει κραυγήν, χωρίς να ειπεί τι. Εν αυτοκίνητον επλησίασεν. Οι στρατιώται επέβησαν αυτού και ανεχώρησαν. Αργότερον, διέβην και πάλιν αυτού του σημείου. Δεν υπήρχε όμως πλέον ίχνος του δράματος, το οποίον είχε προ ολίγου διαδραματισθή εκεί. Η Ελλάδα εχασε έναν μοναδικο πολιτικό άντρα με απίστευτα ηθικά και πνευματικά προσόντα.Εναν σπουδαίο άνθρωπο, έναν ευπατρίδη και εθνικό αγωνιστή.Τον Ιωνα Δραγούμη!Τον Ίδα του "Νουμά".Τον πατέρα του Ελληνικού Εθνικισμού.Το θερμό πατριώτη των Μακεδονικών.Τον ονειροπόλο της Μεγάλης Ιδέας.Τον πατριώτη που σχεδίαζε και ονειρευότανε την Ελλάδα στα γεωγραφικά σύνορα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.Τρεις μήνες μετά (1/11/20) ο Βενιζέλος έχανε τις εκλογές και εγκατέλειπε τη Ελλάδα, ενώ η Μικρασιατική εκστρατεία έμπαινε σε δύσκολη φάση. Ο Δραγούμης θα ήταν κατά γενική εκτίμηση, επόμενος πρωθυπουργός της Ελλάδας και ίσως πολλά δεινά να είχαν αποφευχθεί.
(Αυτή η στήλη βρίσκεται στο πεζοδρόμιο της Βασιλίσσης Σοφίας απέναντι από το Χίλτοντόσο καλά κρυμμένη από δεντράκια που περνάει καθημερινά άπειρος κόσμος από μπροστά και δεν την βλέπει)
Η καλύτερη περιγραφή του ρόλου του Δραγούμη στην ελληνική πολιτική ζωή προέρχεται ίσως από τον Γιάννη Κορδάτο, ιστορικό, αλλά και στέλεχος του ΣΕΚΕ και του ΚΚΕ αργότερα. «Η αστική μας τάξη πρέπει να κλάψει ειλικρινά την τραγική δολοφονία του Ίωνα Δραγούμη. Έχασε έναν πολιτικό της από τους πιο τίμιους και ηθικούς. Ο αντιπολιτευόμενος αστικός κόσμος, ίσως έχασε τον μόνο πολιτικό άντρα που μπορούσε, με τα ηθικά και πνευματικά του προσόντα, ν΄αντικρούσει και να πολεμήσει την Βενιζελική ιδεολογία. Ο Ίων Δραγούμης είτανε πάντα ο ίδιος, ο Ίδας του «Νουμά», ο πατέρας του Ελληνικού Εθνικισμού, ο θερμός πατριώτης των Μακεδονικών, ο ονειροπόλος της Μεγάλης Ιδέας, ο αστός πατριώτης που σχεδίαζε και ονειρευότανε την Ελλάδα στα γεωγραφικά σύνορα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Τελειώνω με αυτές τις λίγες γραμμές για τον έντιμο και ευγενή πολιτικό της σοσιαλιστικής μας ιδεολογίας, που, αν και δεν τη πίστευε, πάντα τη σεβόταν. Είναι καθήκον μας σαν σοσιαλιστές να λέμε πάντα την αλήθεια και να αναγνωρίζουμε την ηθική αξία των αντιπάλων μας.Όπως είναι φυσικό, δεν συμφωνούν όλοι με αυτή την εκτίμηση. Ανεξάρτητα από τις όποιες διαφορές απόψεων και εκτιμήσεων, παραμένει γεγονός ότι ο θάνατος του Ίωνα Δραγούμη, ενός δημοσίου άνδρα του οποίου την εντιμότητα και την ειλικρίνεια αναγνώριζαν εχθροί και φίλοι, ήταν μια τραγωδία.
Ο Ν.Ε.Καραπιδάκης συμπεραίνει ότι το έργο του Ίωνα Δραγούμη αποτελεί «μοναδικό τεκμήριο» στην ιστορία των εθνικών και κυρίως εθνικιστικών ιδεών του 20ου αιώνα που μετά τον θάνατό του «χρησιμοποιήθηκαν και ξαναχρησιμοποιήθηκαν μέχρι καταχρήσεως» (σελ.246). Όμως το Μαρτύρων και ηρώων αίμα εκφράζει με μοναδικό τρόπο τα έντονα πατριωτικά αισθήματα για το θάνατο του ήρωα με την ευγενική ψυχή (στην αλληλογραφία με τη γυναίκα του ο Παύλος Μελάς μιλά για την αποστροφή που έχει να σκοτώνει ο ίδιος, παρόλο που η Πατρίδα το ζητά, γιατί δεν είναι «δήμιος») και την αγνή προσπάθεια του ειλικρινούς αγωνιστή για την ελευθερία της Μακεδονίας κάτω από αντίξοες πολιτικές συνθήκες. Αξίζει να διαβαστεί εξίσου ως συγγραφικό εγχείρημα ενός πολιτικού οραματιστή, αλλά και ενός εμπνευσμένου λογοτέχνη.
Κατά τον Μάικλ Λιουέλιν Σμιθ, η δολοφονία του Ίωνα Δραγούμη ήταν ''το πιο ασυγχώρητο έγκλημα των χρόνων του διχασμού''
Γ. Μάζης
Μηχανή του χρόνου
Δρ Ιωάννης Παρίσης
