Μια άγνωστη για πολλούς περιπέτεια των Ελλήνων στην Βόρεια Αφρική (Μπαρμπαρια) λίγο πριν την Επανάσταση

Μια άγνωστη για πολλούς περιπέτεια των Ελλήνων στην Βόρεια Αφρική (Μπαρμπαρια) λίγο πριν την Επανάσταση.Η ιστορία που συνδέει τους Έλληνες και τους Αμερικανούς Πεζοναύτες.

Η πρώτη χερσαία επιχείρηση των ΗΠΑ σε ξένο έδαφος έγινε πριν από 215 χρόνια στις 27 Απριλίου 1805. Πρόκειται για τη μάχη της Ντέρνα (σημαντικό λιμάνι της Κυρηναϊκής κοντά στα αιγυπτιο-λιβυκά σύνορα) μεταξύ αμερικανών πεζοναυτών υπό τον Γουίλιαμ Ιτον και πειρατών υπό τον πασά της Τρίπολης, Γιουσιούφ Καραμανλή, που λυμαίνονταν τις ακτές της Β. Αφρικής ανάμεσα στο Μαρόκο και την Αίγυπτο (Μπαρμπαριά).Ο Ιτον στρατολόγησε στα τέλη του 1804 επιτόπου ανθρώπους των αρμάτων, κυρίως ντόπιους και Λίβυους, καθώς και λιγους Γάλλους, Ιταλούς, Σκωτσέζους, Γερμανούς και άλλους Ευρωπαίους που είχαν παραμείνει εκεί μετά την εκστρατεία του Ναπολέοντα, ανάμεσα στους οποίους ξεχώριζε μια συμπαγής ομάδα σαράντα Ελλήνων που ήταν η μεγαλυτερη ομάδα και η πιο μάχιμη.Η γενικότερη κινητικότηταςτων Ελλήνων πολεμιστών, που παρουσιάζεται έντονη εκείνη την περίοδο σε όλη την Ανατολική Μεσόγειο είναι η αιτία όπου βρέθηκαν εκεί οι Έλληνες. Από την εποχή των Ρωσοτουρκικών πολέμων ως τις παραμονές της Επανάστασης του 1821, αρκετές εκατοντάδες Ελληνες πολεμιστές «κρέμασαν φούντα για ξένον στο σπαθί τους», θέτοντας το στην υπηρεσία Ρώσων, Βρετανών, Γάλλων κ.ά., στα Επτάνησα, την Ιταλία, τη Δαλματία, το Αιγαίο, αλλά και στην ίδια την Αίγυπτο.Το 1798 ο καταγόμενος από το Τσεσμέ της Μικρασίας Χατζή Νικόλαος Παπάζογλου ήταν ήδη επικεφαλής ενός στολίσκου που δρούσε στο Δέλτα του Νείλου, στην υπηρεσία του Μαμελούκου Μουράτ μπέη της Αιγύπτου. Ο στολίσκος αυτός, αποτελούμενος από εικοσιπέντε περίπου μικρά εξοπλισμένα σκάφη και άλλα τόσα οπλιταγωγά, ήταν επανδρωμένος από τριακόσιους περίπου Έλληνες ναυτικούς, που κατάγονταν από τα Ψαρά, τη Σάμο, τη Μύκονο, την Αίγινα, την Κρήτη και άλλες περιοχές.Με την απόβαση του εκστρατευτικού Γαλλικού σώματος, ο Νικόλαος Παπάζογλου προσχώρησε στο Ναπολέοντα και συγκρότησε τρεις λόχους που πολέμησαν κατά το υπόλοιπο της εκστρατείας της Αιγύπτου στο πλευρό των Γάλλων. Τον πυρήνα της δύναμης αυτής αποτελούσαν οι έμπειροι ναυτικοί του «colonel Nicole», οι οποίοι διακρίθηκαν ιδιαίτερα στο χειρισμό του πυροβολικού, οι οποίοι όμως σύντομα ενισχύθηκαν από αρκετούς άλλους Έλληνες, επαγγελματίες του πολέμου αλλά και ενθουσιώδεις εθελοντές, που έσπευσαν τότε να λάβουν μέρος στην πρώτη απ' ευθείας Γαλλοτουρκική σύγκρουση, στις αφρικανικές παρυφές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, «εις του τυράννου της Ελλάδος την επικράτειαν», υπό τους απόηχους και του Πολεμιστήριου σαλπίσματος του Κοραή (1801): «Οσοι ευρίσκεσθε εις Αίγυπτον μιμήθητε τας ανδραγαθίας των Γάλλων,όσοι δε ευρίσκεσθε διασκορπισμένοι εις την Ελλάδα, δράμετε με προθυμίαν και γρηγορότητα εις Αίγυπτον».

Ο ενθουσιασμός αυτός επρόκειτο βέβαια στη συνέχεια να ατονήσει, ύστερα από τη μεταστροφή της ανατολικής πολιτικής του Βοναπάρτη.Έπειτα από ένα τριετή σκληρό πόλεμο, η εκστρατεία του Ναπολέοντα είχε φθάσει στο τέλος της και τα τελευταία γαλλικά στρατεύματα είχαν αποχωρήσει το Σεπτέμβριο του 1801, ενώ τα βρετανικά στρατεύματα που είχαν σπεύσει με τη σειρά τους στο Μισίρι, είχαν αναγκαστεί να το εγκαταλείψουν το Μάρτιο του 1803, σε εφαρμογή της Συνθήκης της Αμιένης.

Αρκετοί από τους Έλληνες είχαν ακολουθήσει τους Γάλλους, συγκροτώντας στη Γαλλία το περίφημο Σύνταγμα των Κυνηγών της Ανατολής (Chasseurs d' Orient), πολλοί όμως «δεν επείθοντο να μεταβώσιν εις την Δυσην», και είχαν παραμείνει άνεργοι στην Αίγυπτο. Μεταξύ αυτών, πιστεύω, πρέπει να αναζητήσουμε τους μισθοφόρους που στρατολόγησε ο Ήτον στα τέλη του 1804.Σε κάθε περίπτωση, εκατό Άραβες πολεμιστές υπό τον Χάμετ, οκτώ Αμερικανοί πεζοναύτες υπό τον ανθυπολοχαγό Πρίσλεϋ Ο'Μπάννον, και οι Ευρωπαίοι μισθοφόροι, ανάμεσα τους και οι σαράντα Έλληνες με επικεφαλής τον Ήτον, ξεκίνησαν από την Αλεξάνδρεια στα τέλη Φεβρουαρίου του 1805 την μακρά τους πορεία στην έρημο της Λιβύης. Επί επτά εβδομάδες κινούνταν προς τα δυτικά, διασχίζοντας μέρη που επρόκειτο, εκατόν σαράντα χρόνια αργότερα, να αποκτήσουν παγκόσμια φήμη (Ελ Αλαμέιν, Ελ Ντάμπα, Σίντι Μπαράνι, Σόλουμ, Τομπρούκ, Ελ Γκαζάλα), και μετά τα μέσα Απρύλίου έφθασαν έξω από την πόλη της Ντέρνα,σημαντικό λιμάνι της Κυρηναϊκής κοντά στα αιγυπτιολιβυκά σύνορα.Το σχέδιο προέβλεπε ο Χάμετ με τους Άραβες πολεμιστές του να εισβάλουν στην πόλη και να επιτεθούν στο κυβερνείο του τοπικού μπέη, ενώ οι Αμερικανοί πεζοναύτες με τους Έλληνες θα καταλάμβαναν το φρούριο του λιμένος και τα πλοία του αρχιπλοιάρχου Μπάρον, που παρέπλεαν στα ανοικτά, θα υποστήριζαν την επιχείρηση με τα κανόνια τους. Όπως συμβαίνει συχνά όμως στις συνδυασμένες επιχειρήσεις, τα πράγματα ξεκίνησαν στραβά. Ενώ ο ναυτικός κανονιοβολισμός έκανε τα πυροβόλα του λιμένος να σιγήσουν, οι άντρες του Χάμετ προωθούνταν με εξαιρετικά αργό ρυθμό και επικράτησε ένα χάος, που επιτάθηκε από τις πληροφορίες για εχθρικές ενισχύσεις που φέρονταν να προσεγγίζουν τη Ντέρνα. Μπροστά στο ενδεχόμενο να ναυαγήσει η όλη επιχείρηση, ο Ήτον συγκέντρωσε τους Έλληνες και ενήργησε έφοδο προκειμένου να ενισχύσει την κυρίως επίθεση στην πόλη, ενώ οι πεζοναύτες κατελάμβαναν το εγκαταλελειμμένο σχεδόν φρούριο στο λιμάνι και ύψωναν την αμερικανική σημαία, στρέφοντας προς το κυβερνείο όσα κανόνια παρέμεναν ακόμη άθικτα. Η μεταστροφή του κλίματος επέτρεψε στους άνδρες του Χάμετ να εισβάλουν στο κυβερνείο, και δύο ώρες μετά την έναρξη της επιχείρησης οι αμυνόμενοι εγκατέλειπαν τον αγώνα, δηλώνοντας την υποταγή τους στο «νόμιμο» πασά, που εγκαταστάθηκε στο κυβερνείο. Οι επιτιθέμενοι έχασαν συνολικά δεκατρείς άνδρες, δύο από τους οποίους ήταν πεζοναύτες, ενώ μεταξύ των απωλειών συγκαταλέγονταν και Έλληνες.Η πρώτη αυτή επιτυχία δημιούργησε αρχικά ένα κλίμα ευφορίας και ο ενθουσιασμένος Χαμέτ δώρισε στον επικεφαλής των πεζοναυτών Ο'Μπάννον ένα μαμελούκικο σπαθί, το οποίο απετέλεσε στη συνέχεια το μοντέλο για το ανατολίτικης τεχνοτροπίας σπαθί που φέρουν μέχρι και σήμερα οι αξιωματικοί των Αμερικανών πεζοναυτών με την επίσημη στολή τους

Ο Πρόεδρος των ΗΠΑ ήταν ο Τόμας Τζέφερσον, ένας από τους πιο φιλελεύθερους ηγέτες της εποχής του, συντάκτης της Διακήρυξης της Ανεξαρτησίας, που προσαρμόστηκε σύντομα στις συνθήκες της άσκησης εξουσίας, εγκρίνοντας επιθετικές επιχειρήσεις για την προώθηση των αμερικανικών συμφερόντων.Στη Μεσόγειο, η αμερικανική κυβέρνηση επιχείρησε αρχικά να εξαγοράσει την ασφαλή διέλευση, καταβάλλοντας ετησίως σημαντικά ποσά στους Μπαρμπαρέζους ηγεμόνες, με πενιχρά όμως αποτελέσματα, ιδίως στην περίπτωση της Τρίπολης.Η κατάληψη της Ντέρνα από τους Αμερικανούς και τους συμμάχους τους δεν σήμαινε ότι είχαν κερδίσει και τον πόλεμο. Πόνταραν στην εξέγερση του πληθυσμού υπέρ του Χάμετ (αδελφού του Γιουσούφ Καραμανλή, με τον οποίο είχαν δυναστική διαμάχη), αλλά διαψεύστηκαν, η Τρίπολη απείχε 1.500 χιλιόμετρα ερήμου, δεν διέθεταν χερσαίες δυνάμεις για τη συνέχεια των επιχειρήσεων, και το μισθοφορικό σώμα παρουσίαζε σημεία διάλυσης.Ο αμερικανός πρόξενος στο Τούνεζι (Τύνιδα) Τομπίας Λίαρ αποφάσισε να παίξει το χαρτί της διαπραγμάτευσης με τον πασά της Τρίπολης, όσο διαρκούσε ο επικοινωνιακός απόηχος της κατάληψης.Στις 6 Ιουνίου 1805 υπεγράφη συνθήκη, βάσει της οποίας ο πασάς δεσμευόταν να μην επιτίθεται σε αμερικανικά πλοία, ενώ οι Αμερικανοί υποχρεώνονταν να καταβάλουν 60.000 δολάρια και να εκκενώσουν την Ντέρνα. Τα αμερικανικά συμφέροντα διασφαλίζονταν.Για την ιστορία, η σημαία του σώματος των πεζοναυτών έφερε την επιγραφή «Στις ακτές της Τρίπολης», ως υπόμνηση της πρώτης επιχείρησής τους στο εξωτερικό. Οταν αργότερα οι πεζοναύτες έλαβαν μέρος στην εκστρατεία του Μεξικού (1848), τους προσφέρθηκε μια σημαία με την επιγραφή συμπληρωμένη «Από την Τρίπολη ώς τα ανάκτορα του Μοντεζούμα», που αποτέλεσε στη συνέχεια τη βάση του ύμνου του σώματος των πεζοναυτών.

(Φωτογραφια :Η γνωστή στις ΗΠΑ εικόνα της εφόδου των πεζοναυτών όπου στην άκρη φαίνονται οι Έλληνες εφ οπλου λογχη)

Απο ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ 1821