Gustave Le Bon

Η Ψυχολογία των μαζών tou Gustave Le Bon θεωρείται πλέον σήμερα κλασικό σύγγραμμα κοινωνικής και πολιτικής ψυχολογίας.Δημοσιεύτηκε το 1895, είχε τεράστια απήχηση τόσο στο ευρό κοινό όσο και σε κάθε απόχρωσης πολιτικούς ηγέτες οι οποίοι ενστερνίστηκαν και εφάρμοσαν με περίσσεια φανατισμού τις ιδέες του και τους αφορισμοός του, ενώ αποτέλεσε αντικείμενο λατρείας αλλά και εντονότατων κριτικών σε επιστημονικό επίπεδο.Γίνεται ιδιαίτερη αναφορά στο πώς η ανάγνωση της Ψυχολογίας των μαζών αναδεικνύει μια ανορθολογική και ‘υπνωτική’ προσέγγιση της διεργασίας της κοινωνικής επιρροής προσέγγιση η οποία δεν παύει να μας προβληματίζει και να μας ‘σαγηνεύει’.Ο Gustave Le Bon,αστός και επαρχιώτης,γεννήθηκε το 1841 κι ήταν στρατιωτικός ιατρός που εξελίχτηκε σε ανθρωπολόγο και έγινε ο πρώτος ίσως ψυχοκοινωνιολόγος,ιδιαίτερα γνωστός για την Ψυχολογία των μαζών.Το βιβλίο αυτό διαβάστηκε πολύ από το ευρύτερο κοινό,επηρέασε δραματικά την εξέλιξη της κοινωνικής ψυχολογίας,εντυπώσιασε τον Einstein,συζητήθηκε σε βάθος και με πάθος από τον Freud, ενέπνευσε μια ολόκληρη σχολή αναλύσεων πολιτικών,επικοινωνιακών και προπαγανδιστικών καταστάσεων,‘σχολιάστηκε’, ‘εφαρμόστηκε’ και ‘αντιγράφτηκε’ από πρόσωπα κάθε είδους και ποιότητας.Από τον Mussolini και τον Hitler ως τον De Gaulle,τον Roosevelt, τον Poincarré, τον Clémenceau και τον Bergson..κι εν ολίγοις σημάδεψε ανεξίτηλα τόσο την (κοινωνική και μη) ψυχολογία όσο και την πολιτική μας σκέψη και πρακτική.Πρόκειται για συγγραφέα που ξέρει να σαγηνεύει τον αναγνώστη, που του προτείνει ένα πλήρες,συνεκτικό και εύληπτο θεωρητικό μοντέλο, που τον βοηθά να ‘καταλάβει’ τι συμβαίνει στον κόσμο και ταυτόχρονα να θεωρήσει εαυτόν ‘υπεράνω’.Τούτο μέσα από ένα ιδιάζον μείγμα ιδιοφυίας,απώλειας συντηρητισμού,ευρύτητα πνεύματος και ταυτόχρονα ωμής έκφρασης των πλέον χονδροειδών προκαταλήψεων.Η λογική,η πρόοδος,ο κοινοβουλευτισμός,η δημοκρατία,ο ατομικισμός,είναι ιδέες που δεν του αντιστέκονται, ενώ επικαλείται για να ερμηνεύσει τον κόσμο και την πολιτική, έννοιες όπως η φυλή,η νοητική μετάδοση,το συλλογικό ασυνείδητο,το χάρισμα και η παραφροσύνη του ηγέτη.


Το άτομο ως μάζα έχει τρία χαρακτηριστικά:
1.Το δεδομένο του πλήθους είναι ένα αίσθημα ισχύος που του επιτρέπει να ενδίδει σε ένστικτα τα οποία, μόνο του,θα είχε κατ΄ανάγκη χαλιναγωγήσει 2. Μέσα σε μία μάζα, κάθε συναίσθημα, κάθε πράξη είναι μεταδοτική σε τέτοιο βαθμό που θυσιάζει εύκολα το προσωπικό του συμφέρον στο συλλογικό συμφέρον 3. Το άτομο της μάζας,αντίθετα με το μεμονωμένο άτομο,κάνει πράγματα τα περισσότερο αντίθετα απ το χαρακτήρα του και στις συνήθειές του.Έχοντας παραλύσει η ζωή του εγκεφάλου του γίνεται ο σκλάβος όλων των ασυνείδητων ενεργειών που ο ''υπνωτιστής'' του πλέον,κατευθύνει.Η προσωπικότητα εξαφανίζεται, η βούληση και η κρίση καταργούνται.Συναισθήματα και σκέψεις προσανατολίζονται στην καθορισμένη από τον υπνωτιστή κατεύθυνση.Αυτή περίπου είναι η κατάσταση του ανθρώπου που αποτελεί μέρος μίας μάζας. Δεν έχει πια συνείδηση των πράξεών του.Η επίδραση μίας υποβολής θα τον σπρώξει σε μία ακατανίκητη ορμή στην επιτέλεση ορισμένων έργων.Ενας επιτυχημένος λόγος,μία εικόνα, έχουν ενίοτε αποτρέψει τις μάζες από μια επανάσταση σε ότι αφορά την ελευθερία τους,ή τις έχουν οδηγήσει στις πιο αιμοσταγείς πράξεις.Αρα: Αφανισμός και επικράτηση της ασυνείδητης προσωπικότητας.Προσανατολισμός διαμέσου της υποβολής και της μεταδοτικότητας, των συναισθημάτων και των ιδεών στην ίδια κατεύθυνση.Τάση να μεταμορφώσει αμέσως σε πράξη τις υποβεβλημένες ιδέες.Αυτοί είναι οι κύριοι χαρακτήρες του ατόμου μέσα στη μάζα που δεν είναι πια ο εαυτός του αλλά ένα αυτόματο,που η βούληση του έχει γίνει ανίκανη να το οδηγήσει στα μονοπάτια της πραγματικότητας.Μόνο το γεγονός ότι αποτελεί μέρος της μάζας,σαν άνθρωπος κατεβαίνει πολλούς βαθμούς στην κλίμακα του πολιτισμού.Και ενώ μόνος του θα ήταν ένα καλλιεργημένο άτομο, μέσα στη μάζα είναι απλά ένας βάρβαρος.Έχει τον παρορμητισμό, την ορμή, την αγριότητα καθώς και τους ενθουσιασμούς και τους ηρωισμούς των πρωτόγονων υπάρξεων.Πλησιάζει σε αυτές,αφού εντυπωσιάζεται εύκολα από τις λέξεις και τις εικόνες και οδηγείται σε πράξεις που βλάπτουν τα προσωπικά του συμφέροντα. Το άτομο μέσα στη μάζα είναι ένας κόκκος άμμου εν μέσω άλλων κόκκων άμμου,που ο άνεμος παίρνει και σηκώνει κατά βούληση...