Όταν έκλαψε ο Καζαντζάκης

Ήταν Ιούλιος του 1945.Ο Νίκος Καζαντζάκης μαζί με τους πανεπιστημιακούς δασκάλους Ιωάννη Κακριδή και Ιωάννη Καλιτσουνάκη καθώς και τον φωτογράφο Κωνσταντίνο Κουτουλάκη, διέρχονται από τον Κακόπετρο Χανίων. Αποτελούν μέλη της επιτροπής που ο πρωθυπουργός, Πέτρος Βούλγαρης συγκρότησε για να καταγράψει τις θηριωδίες των Γερμανών στα χωριά της Κρήτης. Την «Κεντρική Επιτροπή Διαπιστώσεως Ωμοτήτων εν Κρήτη» .Πάνω στον δρόμο συναντούν τον Δεσποτάκη Κωνσταντίνο.Οι Γερμανοί την 28-8-1944 είχαν σκοτώσει τέσσερα παιδιά του.Επιστρέφοντας από Κάντανο,στο δρόμο προς Κακόπετρο, θυμάται ο Κ. Κουτουλάκης, «είδαμε στο πλάι του δρόμου να στέκει ένας χωρικός, να κρατεί ορθό ένα δοκάρι και να μάσε κάνει νόημα να σταματήσουμε. Άμα πλησίασε το αυτοκίνητο, έριξε το δοκάρι και σταμάτησε αναγκαστικά το αυτοκίνητο.

-Ήρθετε, λέει, να καταγράψετε για το αίμα που χύθηκε,έχετε κ’ επαέ να σημειώσετε κατιτίς
-Τί;
-Τέσσερις γυιούς μου σκοτώσανε.Οι δυο τελευταίοι ήσανε δίδυμα
Πώς σε λένε;
-Δεσποτάκη,μα επειδή είστε κουρασμένοι, περάσετε κι από το σπίτι να πάρετε ένα νερό.Το σπίτι του ήταν εκεί δίπλα σε μιαν κατηφοριά. Μπαίνομε μέσα, τί να δούμε, ένα τραπέζι, μ’ όλα του Θεού τα καλά, και στη γωνιά μια γυναίκα μαυροφορεμένη μ’ ένα κοριτσάκι μικρό στην ποδιά της, να κάθεται να κλαίει.
-Ήντα ’ναι δά τουτανά; ήντα κλαις; Οι αθρώποι δεν ήρθανε για να τωσε χαλάσεις την καρδιά ντως. Ελευτερωθήκαμε, για όχι; Εξέχασές το; Ετσά ’ναι η λευτεριά∙ σε μας ήλαχε να δώσωμε τα παιδιά μας… άλλος τα σπίθια ντου, άλλος ήδωκε τα λιόφυτά ντου,πως σου πόμεινε μόνο η κοπελιά, εγώ θα σου κάμω κι άλλους γυιούς.Εκεί είδα τον Καζαντζάκη να κλαίει. Μέσα στ’ αυτοκίνητο μας ήλεγε κι ήκλαιγε ακόμη, είδετε; αυτή είναι η κρητική ψυχή, την ελευτερία την έχει θρησκεία.Ένας τέτοιος λαός υποδουλώνεται ποτές;

Ιωάννης Κακριδής 
Ιωάννης Καλιτσουνάκης
Κωνσταντίνος Κουτουλάκης