Ο Κίτσος Τζαβέλας ήταν δευτερότοκος γιος του Φώτου και εγγονός του Λάμπρου Τζαβέλα και της Μόσχως. Μετά την συνθηκολόγηση του 1803 οι Σουλιώτες έφτασαν στην Πάργα και μετά στην Κέρκυρα, όπου μεγάλωσε ο Κίτσος, με τις ιστορίες του Σουλίου που είχαν γίνει θρύλος. Στις 12 Δεκεμβρίου1820 οι Σουλιώτες ξαναγύρισαν στο Σούλι όπου τους παραχωρήθηκε το κάστρο της Κιάφας από τον Αλή Πασά.Ήδη ο Αλής ήταν σε πόλεμο με τον Σουλτάνο και αναγκασμένος να υπερασπιστεί το πασαλίκι του, υποχέθηκε στους Σουλιώτες ότι θα τους επιτρέψει να γυρίσουν για πάντα στο Σούλι, αρκεί να τον βοηθήσουν κατά του Σουλτάνου. Ο Κίτσος Τζαβέλας υπέγραψε κι αυτός τη συμφωνία με τους Τουρκαλβανούς, όντας τότε 19 χρονών και ήδη μυημένος Φιλικός. Μετά την ήτα και τον θάνατο του Αλή από τον Χουρσίτ, ο δεύτερος επιτέθηκε κατόπιν εναντίον των Σουλιωτών, με 14.000 πεζούς και ιππικό, έναντι 1.000 Σουλιωτών και παρασουλιωτών πολεμιστών. Φεύγοντας ο Χουρσίτ στις 17 Ιουνίου 1822, άφησε τον Ομέρ Βρυώνη με Μουχουδάρη και 6.000 τουρκαλβανούς που επιτίθενται στο Ναυαρίκο, ο δε Αλβανός αρχηγός Σιλιχτάρ Μπόδας επιτίθεται στην Κιάφα. Ο Κίτσος Τζαβέλας συμμετέχει και διακρίνεται στις επιχειρήσεις για την άμυνα της Κιάφας. Η στέρηση εφοδίων και η λειψυδρία, η καταστροφή στο Πέτα και η χωρίς νίκη, μάχη της Σπλάντζας, με τον θάνατο του Κυριακούλη Μαυρομιχάλη, ανάγκασε τους Σουλιώτες σε αξιοπρεπή συνθηκολόγηση και εγκαταλείπουν πια οριστικά το Σούλι για τα Επτάνησα. Στις 2 Σεπ 1822, οι Σουλιώτες και μαζί τους ο Κίτσος Τζαβέλας έφυγαν απ’ εκεί στα Νοτιότερα μέτωπα, από όπου συνέχισαν τον αγώνα εναντίον των Τούρκων. Μελανό σημείο στον αγώνα διάφορες αντιζηλίες εκ των οποίων μία μας περιγράφει ο Κωνσταντίνος Μεταξάς έπαρχος, στα απομνημονεύματα του, για διχόνοιες και αντιζηλίες μεταξύ των οπλαρχηγών. Λίγους μήνες πριν η κυβέρνηση είχε προβιβάσει τον Μάρκο Μπότσαρη στο βαθμό του στρατηγού. Αυτό δυσαρέστησε τους Τζαβελαίους και τους άλλους οπλαρχηγούς, που θεώρησαν την προαγωγή του Μάρκου σαν αρχηγεία, κάτω από την οποία ήταν υποχρεωμένοι να υπηρετήσουν οι άλλοι οπλαρχηγοί, πράγμα που κανένας δεν δεχόταν. Μεσολαβεί ο Μεταξάς και δίνει αμοιβαίες εξηγήσεις (όπως γράφει). Για να λείψουν οι αντιζηλίες που εκδηλώθηκαν ανάμεσα στους συμπατριώτες του, ο Μάρκος προσκάλεσε τους Σουλιώτες και, αφού τους τόνισε ότι το μόνο που έχει σημασία στην περίσταση ήταν η ομόνοια για να αντιμετωπίσουν ενωμένοι τον τρομερό κίνδυνο που τους απειλούσε, έσκισε το δίπλωμα της στρατηγίας σε μικρά κομματάκια και τα σκόρπισε στα πόδια τους, με τα λόγια : «Όποιος είναι άξιος παίρνει το δίπλωμα αύριο μπροστά στον εχθρό». Πήγε από την ανατολική πλευρά ο Κίτσος Τζαβέλας και ο Μάρκος με τους δικούς του μπήκε την νύχτα στο στρατόπεδο του Τζελαντίν μπέη σφάζοντας τουρκαλβανούς. Θέλοντας να πιάσει ζωντανό ή να σκοτώσει τον Τζελαντίν μπέη, ενώ συνέχισε να σφάζει τραυματισμένος στον βουβώνα, πυροβολήθηκε στο μέτωπο. Ο θάνατος του Μάρκου θεωρήθηκε εθνική συμφορά.
Μεσολόγγι, Οκτώβρης 1823, ο Κίτσος Τζαβέλας στήνει με 300 άνδρες ενέδρα και οι Τούρκοι χάνουν 350 ιππείς ενώ αφήνουν πολλά λάφυρα. Γρήγορα φαίνεται η πολεμική ιδιοφυΐα του Κίτσου Τζαβέλα και γίνεται γνωστός στην επαναστατημένη Ελλάδα.Ο Κίτσος Τζαβέλας μαζί με τους Σουλιώτες είχε σημαντική συνεισφορά στην μάχη της Άμπλιανης όπου επωφελούμενος την δυσχερή θέση του εχθρού, επιτέθηκε την στιγμή που έπρεπε με τους άνδρες του και ανάγκασε τους Οθωμανούς σε άτακτο φυγή.Στις 7 Απρίλη 1825 τα κυριότερα ελληνικά σώματα που είχαν σταλεί για να αντιμετωπίσουν τους Αιγυπτίους του Μπραΐμη, ήταν του Καραϊσκάκη, του Δράκου, του Κώστα Μπότσαρη και του Κίτσο Τζαβέλα. Απέναντι σε έναν πολυάριθμο, πάνοπλο και οργανωμένο στρατό. Στις 7 Αυγούστου 1825 μπήκε στο πολιορκημένο Μεσολόγγι και όταν ο Κιουταχής απείλησε το μικρό νησί Κλείσοβα το Μάρτιο του 1826 ο Τζαβέλας έσπευσε με λίγους άνδρες να ενισχύσει την άμυνά του. Πρωταγωνίστησε κατά την Έξοδο του Μεσολογγίου επικεφαλής 2.500 ανδρών, από τους οποίους σώθηκαν μόνο 1.300 και κατέφυγε στα Σάλωνα (Άμφισσα). Το 1827, πολέμησε στην Αττική με τον Γ. Καραϊσκάκη, μετά το θάνατο του οποίου διορίστηκε αρχηγός του στρατοπέδου στον Πειραιά.Ο Κίτσος Τζαβέλας διετέλεσε πληρεξούσιος των Σουλιωτών στη Γ΄ Εθνοσυνέλευσητο 1827 και ήταν σώφρων και αμετακίνητος στα εθνικά θέματα.Το 1828 έγινε από τον Ιωάννη Καποδίστρια, χιλίαρχος της Α΄ χιλιαρχίας, με πεντακοσίαρχους τους Χρήστο Φωτομάρα και Γιαννούση Πανομάρα.Τον Αύγουστο του 1828, εκστρατεία του Κίτσου Τζαβέλα στην Κεντρική Στερεά με 1.400 συνολικά άνδρες. Με ενίσχυση Α΄ πεντακοσιαρχία του Χρ. Φωτομάρα άνδρες του τοπικού οπλαρχηγού Γιάννη Φαρμάκη κ.α., υπό τον Κίτσο Τζαβέλα έγιναν σκληρές μάχες με τα τουρκικά στρατεύματα και επέτυχαν σημαντικές νίκες. Μαζί δε με την Γ΄ χιλιαρχία υπό τον Ι. Στράτο πετυχαίνουν νέες σημαντικές νίκες και εδραιώνουν την ελληνική κυριαρχία στο μεγαλύτερο μέρος της Κεντρικής Στερεάς. Αφού ενώθηκαν και με άλλες τοπικές ελληνικές δυνάμεις, απελευθέρωσαν ολόκληρη την περιοχή του Καρπενησίου, Φθινόπωρο 1828.Τον Μάρτιο του 1829 ο Κίτσος Τζαβέλας κατευθύνεται προς την Ναύπακτο και ενώνει τις δυνάμεις του με Νικολό, Χριστόδ. Χατζηπέτρο, Σπηρομήλιο, Γ. Βάγια όπου είχε φτάσει και ο Μιαούλης με την φρεγάτα «Ελλάς». Από στεριά και θάλασσα, καταλαμβάνουν πρώτα στις 13 Μαρτίου 1829 το Αντίρριο, όπου παραδίνεται η φρουρά του και συνεχίζουν προς την Ναύπακτο, όπου ήταν ο Κιορ Ιμπραήμ πασάς με 5.000 πολεμιστές. Μετά λίγων ημερών πολιορκία, αναγκάστηκαν οι Οθωμανοί, να υπογράψουν ανακωχή και να αποχωρήσουν. Στις 22 Απριλίου στο Ιτς Καλέ κυμάτιζε η σημαία της ελεύθερης Ναυπάκτου.
Ο Κίτσος Τζαβέλας είχε συνταχθεί με τον Ι. Καποδίστρια και μετά τη δολοφονία του στις 27 Σεπτεμβρίου 1831, αναμίχθηκε στις συγκρούσεις που ακολούθησαν. Τον Σεπτέβρη του 1833 ο Κίτσος φυλακίστηκε, μαζί με τον Θεόδωρο και Γενναίο Κολοκοτρώνη και Πλαπούτα από την αντιβασιλεία. Αργότερα, που ο Όθων απέκτησε ισχυρά ερείσματα στους Σουλιώτες, διόρισε υπασπιστές του τον Κίτσο Τζαβέλα και τον Νότη Μπότσαρη. Ο Κίτσος Τζαβέλας, μαζί με τον Γενναίο Κολοκοτρώνη, τον Κώστα Μπότσαρη και το Γεώργιο Κουντουριώτη, είχαν κουραστεί, από τους κινδύνους και απογοητεύσεις όσες φορές είχαν αντιστρατευτεί το καθεστώς. Αναζήτησαν την ηρεμία και ασφάλεια στη βασιλική προστασία. Ας σημειωθεί εδώ ότι η Φωτεινή Τζαβέλα, αδερφή του Κίτσου είχε παντρευτεί τον Γενναίο Κολοκοτρώνη, γιο του Γέρου του Μωριά. Είχε δε, διατελέσει και κυρία επί των τιμών στη βασιλική αυλή του Όθωνα.Ο Κ. Τζαβέλας έφτασε τότε στο βαθμό του υποστρατήγου.Το 1854, όταν στην Ελλάδα ξέσπασε το Απελευθερωτικό Κίνημα των Αλύτρωτων περιοχών, μαζί με άλλους Σουλιώτες αξιωματικούς ανέλαβε την ηγεσία των επιχειρήσεων στην Ήπειρο. Μετά την αποτυχία του εγχειρήματος, αποσύρθηκε. Πέθανε στις 9 Μαρτίου 1855 στο Μεσολόγγι Η προτομή του Κίτσου Τζαβέλα κοσμεί το Πεδίον του Άρεως στην Αθήνα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δεν επιτρέπονται νέα σχόλια.